Beyaz Saray Basın Sözcüsü Jen Psaki, Başkan Biden'ın ABD'nin
kilit müttefiklerinden biri olan Suudi Arabistan'la ilişkilerini "yeniden
gözden geçirme niyeti olduğunu" söyledi.
Trump; damadı ve danışmanı Jared Kushner aracılığıyla Suudi
Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman'la yakın kişisel bir ilişki
geliştirmiş ve Körfez ülkesinin ABD'den satın aldığı silahları Yemen'deki
acımasız savaşta nasıl kullanacağına dair geniş bir alan tanımıştı.
Ancak Biden, ülkeyle ilişkilerini Muhammed bin Salman yerine
80'li yaşlarındaki babası Kral Salman'la yürütmeyi tercih ediyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan bir açıklamada da,
ABD'nin dış politika önceliğinin bundan böyle hukukun üstünlüğü ve insan
haklarına saygı olacağı belirtildi.
Bu açıklama Riyad ve Washington DC için ne anlama geliyor?
Bu iki ülke için yeni dönem nasıl riskler barındırıyor?
Taktik değişimi
Suudi Veliaht Prens için Trump dönemindeki "güzel
zamanlar" gerçek anlamda sona erdi.
Suudi Arabistan'ın yeni dönemde de ABD'yi "stratejik
ortak" ve uzun dönemli "güvenlik şemsiyesi" olarak yanında
görmesi için birçok taviz vermesi gerekiyor:
ABD, Yemen'deki savaşa daha fazla destek vermeyeceğini
açıkladığında Suudiler, "Peki, biz de zaten bu savaşı sonlandırmanın
yolunu arıyorduk" yanıtını veriyor örneğin.
Washington, "Katar'la arayı düzeltin" diyor,
Suudiler "Halloldu" yanıtını veriyor.
ABD Senatosu'dan Suudi Arabistan'da cezaevlerindeki kadın
hakları aktivistlerinin serbest bırakılması çağrısı yapılıyor; Suudi Arabistan
şartlı tahliyeyle de olsa en popüler olan kadın aktivist Loujain al Hathloul'u
serbest bırakıyor.
Suudi-ABD ittifakının kökleri çok derinlerde. İşbirliğinin
tarihi; 1945'te ABD'nin bir savaş gemisinde Suudi Arabistan'ın kurucusu Kral
Abdülaziz ile ABD Başkanı Roosevelt arasında yapılan görüşmeye dayanıyor.
İkinci Dünya Savaşı'nın sonunda başlayan bu ittifak
1973'teki petrol ambargosunda da, 1991 Körfez Savaşı'nda da, el Kaide
saldırganlarının çoğunun Suudi Arabistan vatandaşı olduğu 9 Eylül 2001
saldırılarında da ayakta kalmayı başardı.
Beyaz Saray'daki yeni ekip, Suudi yöneticilerde ciddi bir
rahatsızlığa yol açmış olabilir. Suudi yetkililerin Biden'ı arayarak seçim
zaferi için tebrik etmeleri de günler almıştı. Ancak yeni dönemde ABD'yi başka
bir müttefikle bir gecede değiştirecek değiller.
ABD'ye ait son derece güçlü 5. Filo'nun Körfez'den çekilmesi
halinde en büyük düşmanları İran'ın boşluğu hızla dolduracağının ve bölgenin
yeni baskın gücü olacağının farkındalar.
Şimdilik Biden yönetimi, Suudi Arabistan'a her türlü saldırı
karşısında savunma desteği vereceğine söz verdi. Bunlara Yemen'deki Husilerden
gelen füze saldırıları da dahil.
Tahtın arkasındaki güç
Biden'ın bu yaklaşımı aslında ABD için de riskler
barındırıyor. Kral Salman'ın sağlığı artık Suudi Arabistan'ı güçlü ve aktif
şekilde yönetmek için yeterince iyi değil. Yani pratikte Washington yine
kendisini Kral'ın oğlu Muhammed bin Salman'ın oğluyla birlikte çalışırken
bulabilir. Sevsinler veya sevmesinler, bu süreç on yıllar boyunca da sürebilir.
Birçok Batılı hükümet için Veliaht Prens hâlâ, 2018 sonunda
gazeteci Cemal Kaşıkçı'yı öldürme emrini verdiğine yönelik güçlü şüpheler
nedeniyle "zehir saçan ve yozlaşmış". Bu iddayı reddeden Veliaht
Prens, ülke içindeyse sosyal reformları sebebiyle özellikle gençler arasında
bir hayli popüler.
Henüz 35 yaşında olan tahtın güçlü varisi, ülkenin on
yıllardır 80'li yaşlarında olan krallar tarafından yönetiliyor olmasına alışmış
olan gençliğine de daha yakın. Silahlı kuvvetler, içişleri bakanlığı ve Ulusal
Muhafızları da doğrudan kendisine bağlayan Prens, böylece gücünü de pekiştirdi.
Yolundaki olası tüm pürüzleri temizlemekten çekinmeyen
Muhammed bin Salman, 2017'deki veliaht prens olmasıyla sonuçlanan kansız
darbede de eski İçişleri Bakanı ve eski Veliaht Prens olan, ABD'nin de o dönem
favori kral adayı olan Muhammedn bin Nayef'i de hapsetmişti.
Hassas yol
Bugüne kadar ABD'nin Suudi Arabistan'a baskı yaparak
bölgedeki politik süreçleri etkileme çabasının da her zaman istenen sonucu
vermediğini not edelim.
Dönemin ABD Dışişleri Bakanı Condoleeza Rice, 2005'te
bölgedeki otokratik rejimleri kınayan bir açıklama yapmış ve Suudi Arabistan'a
demokrasiye geçerek serbest seçim yapması çağrısında bulunmuştu.
Suudi yönetimi de demokrasi sularına parmaklarını değdirerek
bu çağrıya yanıt vermiş ve ülkede kısıtlı bir yerel seçim yapılmıştı.
Sonuç mu?
Muhafazakar, Batı karşıtı ve İslamcı adaylar göz kamaştıran
farklarla seçimleri kazandı.
Ardından Suudi yönetimi, ABD'deki müttefiklerine şunu söyledi: Ne dilediğinize dikkat edin.