Gurur insanı kendine ve başkalarına yabancılaşmasına, kişisel ve toplumsal konumunu unutmaya götüren ahlaki bir kusurdur. Gurur insanı Allah’tan uzaklaştırıp Şeytan’a yakınlaştırır. Gerçekleri çarpıtarak maddi ve manevi zararlara ve cehalet batağına düşmesine neden olur. Toplumda her zaman mağrur insanlardan nefret edilir. Sınırsız beklentilerinden dolayı izole edilirler.

Gurur, kibir, kendini beğenmişlik, tevazudan vazgeçme, nefret, kıskançlık ve başkalarını aşağılama gibi diğer kötü alışkanlıkların kaynağıdır.  Şeytanın Allah’ın dergahından kovulmasının ve tarihte birçok kavmin ilahi peygamberlerin davetini reddetmesinin nedenlerinden biride bu kınanmış özelliğin onlarda bulunmasıydı.

Tasavvufta önemli bir yere sahip olan enaniyet kavramı benmerkezcilik olarak tanımlanır. İslam ahlakına göre, yanlış ve terk edilmesi gereken davranış biçimi olarak kabul edilir. Sembolik göstergesi olarak da camilerin kapısına enaniyet zincirleri asılır.

Şeytanın Hz Adem’e secde etmemesinin nedeni ateşin çamura olan üstünlüğüne inanmasıdır.

A’râf suresi 12. ayeti:  “Allah buyurdu: “Ben sana emretmişken seni secde etmekten alıkoyan nedir?” (İblîs), “Ben ondan daha üstünüm; çünkü beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın” dedi.”

Şeytan mağrur ve kibirli insanların lideridir. Allah, insanların bu ahlaki günahtan mümkün olduğunca uzak durmaları için kibirlilerin akıbetini Kur’an’da şöyle bildirmiştir: “Münafıklar onlara, “Sizinle beraber değil miydik?” diye seslenirler. Onlar, “Evet öyleydi” derler, ama siz başınızı belâya kendiniz soktunuz, fırsat kolladınız, hep şüphe içinde oldunuz ve Allah’ın emri gelip çatıncaya kadar geleceğe yönelik kuruntularınız sizi oyaladı; bundan ötürü o aldatan (şeytan) da Allah hakkında sizi kandırıp durdu”. (Hadîd :  14)

Bu mağrur kavimlerden biride Hz Nuh’un kavmiydi: “Kavminin ileri gelen inkârcıları, “Biz seni sadece bizim gibi bir insan olarak görüyoruz. Sana sığ görüşlü ayak takımımızdan başkasının uyduğunu da görmüyoruz. Sizin bize karşı bir üstünlüğünüzü de kabul etmiyoruz, bilâkis sizin yalancı olduğunuz kanaatini taşıyoruz” dediler.” (Hûd : 27)

Bir insan gururun cazibesine kapıldığında kendisini başkalarında üstün gördüğü sıfatlardan herhangi birinin  Allah’ın bu sıfata sınırsız bir şekilde sahip olduğunu, övünmesine ve gurur duymasına hiçbir neden olmadığını hatırlaması yeterlidir.

iqna